2. Buổi học cuối cùng

Nội dung chính

Chuẩn bị

(trang 21, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đọc trước chuyện Buổi học cuối cùng; tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn An-phông-xơ Đô-đê

Phương pháp giải:

Tham khảo sách báo, internet

Lời giải chi tiết:

1. Tiểu sử

– An-phông-xơ Đô-đê (1840-1897), nhà văn Pháp.

– Ông bắt đầu viết từ năm 14 tuổi, sau này gặt hái được nhiều thành công và được đông đảo bạn đọc yêu mến.

2. Sự nghiệp văn học

– Ông là tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng như: Một thời niên thiếu, Những cuộc phiêu lưu kì diệu của Tactaranh ở Taraxcông…

– Ông đạt đến danh vọng trong làng văn chương Pháp qua giải thưởng Văn chương Pháp với quyển “Fromont Cháu Trẻ và Cụ Riler” (1874).

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Từ sự khác thường của bối cảnh buổi học, dự đoán về sự kiện xảy ra

Phương pháp giải:

Em hãy đọc và dự đoán

Lời giải chi tiết:

Từ sự khác thường của buổi học, em dự đoán buổi học này không phải là buổi học bình thường như mọi khi, nó có sự bất thường xảy ra: buổi học cuối cùng

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tại sao thầy Ha-men lại nói: “… con bị trừng phạt thế là đủ rồi…”?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và giải thích

Lời giải chi tiết:

Thầy Ha-men nói “… con bị trừng phạt thế là đủ rồi…” bởi vì với một đứa trẻ, không biết đọc, biết viết và không được học tiếng mẹ đẻ của mình chính là sự trừng phạt quá lớn.

Đọc hiểu 3

Câu 3 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em có suy nghĩ gì về những dòng chữ in đậm này?

    …khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù…

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần in đậm và nêu suy nghĩ của em

Lời giải chi tiết:

Câu nói của thầy Ha-men đã nêu bật giá trị thiêng liêng và sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập tự do. Tiếng nói của dân tộc được hình thành và vun đắp bằng sự sáng tạo của bao thế hệ qua hàng ngàn năm, là thứ tài sản vô cùng quý báu của mỗi dân tộc. Vì vậy phải biết yêu quý giữ gìn và học tập để nắm vững tiếng nói của dân tộc mình, nhất là khi đất nước rơi vào vòng nô lệ, bởi tiếng nói không chỉ là tài sản quý báu của dân tộc mà nó còn là phương tiện quan trọng để đấu tranh giành lại độc lập, tự do.

Đọc hiểu 4

Câu 4 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cậu bé Phrăng băn khoăn điều gì về những con chim bồ câu trên mái nhà trường?

Phương pháp giải:

Đọc câu văn và liên tưởng về sự đàn áp của phát xít Đức

Lời giải chi tiết:

Băn khoăn của cậu bé Phrăng về những con chim bồ câu trên mái: “Liệu người ta có bắt cả chúng nó cũng phải hót bằng tiếng Đức không nhỉ?” gợi liên tưởng về một sự độc tài, đàn áp vô lý của phát xít Đức khi bắt người Pháp phải nói tiếng Đức.

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em hiểu thế nào về nhan đề Buổi học cuối cùng. Người kể lại câu chuyện là ai? Chỉ ra tác dụng của ngôi kể này.

Phương pháp giải:

Đọc nhan đề, dựa vào thông tin về bối cảnh của truyện đã nêu trong mục Chuẩn bị. Chú ý lời kể của nhân vật

Lời giải chi tiết:

– Nhan đề Buổi học cuối cùng: Đó là thời kì sau cuộc chiến tranh Pháp – Phổ, nước Pháp thua trận, phải cắt hai vùng An-dát và Lo-ren cho Phổ. Các trường học ở hai vùng này, theo lệnh của chính quyền Phổ, không được tiếp tục dạy tiếng Pháp. Chính vì vậy tác giả đặt tên truyện là Buổi học cuối cùng.

– Người kể chuyện là nhân vật Phrăng – một học sinh lớp thầy Ha-men

– Đoạn trích sử dụng ngôi kể thứ nhất, có tác dụng giúp cho Phrăng vừa kể vừa bộc lộ được những thái độ, suy nghĩ, cảm xúc của mình về quang cảnh ngoài đường, trong trường và những sự việc xảy ra trong lớp học, góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm. Tư tưởng ấy đã được thể hiện trực tiếp qua lời của thầy Ha-men, nhưng nó trở nên thấm thía, gần gũi qua diễn biến nhận thức và tâm trạng của Phrăng

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện nào? Hãy nêu ra một số biểu hiện cụ thể trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích và chú ý những chi tiết về thầy Ha-men

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm tính cách nhân vật thầy Ha-men được nhà văn khắc họa từ những phương diện:

– Trang phục: chiếc mũ lụa đen thêu, áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn – những thứ trang phục chỉ dùng trong những buổi lễ trang trọng. Qua cách ăn vận trang trọng như vậy, thầy Ha-men cho thấy ý nghĩa hệ trọng của “buổi học cuối cùng”

– Thái độ đối với học sinh: Lời lẽ dịu dàng, nhắc nhở nhưng không trách mắng Phrăng khi cậu đến muộn và cả khi cậu không thuộc bài; nhiệt tình và kiên nhẫn giảng bài như muốn truyền hết mọi hiểu biết của mình cho học sinh trong buổi học cuối cùng.

– Điều tâm niệm tha thiết nhất mà thầy Ha-men muốn nói với học sinh và mọi người trong vùng An-dát là hãy yêu quý, giữ gìn và trau dồi cho mình tiếng nói, vì đó là một biểu hiện của tình yêu nước.

– Hình ảnh thầy Ha-men ở những giây phút cuối cùng của buổi học… nỗi đau đớn và xúc động trong lòng thầy đã lên tới cực điểm khiến người tái nhợt… thầy nghẹn ngào không nói được hết câu, nhưng thầy đã dồn hết sức mạnh để viết lên bảng dòng chữ thật to: Nước Pháp muôn năm!

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phân tích một số chi tiết cụ thể (suy nghĩ, cách nhìn nhận về thầy Ha-men và thái độ đối với việc học tiếng Pháp) để làm rõ diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” trong “buổi học cuối cùng”

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và tìm dẫn chứng thể hiện tâm trạng của nhân vật tôi.

Lời giải chi tiết:

– Trước buổi học: cậu định trốn học vì đã trễ giờ và sợ thầy hỏi bài khó mà chưa thuộc, nhưng cậu đã cưỡng lại được ý định ấy và vội vã chạy đến trường

– Cậu bé đến lớp hơi muộn và ngạc nhiên khi thấy lớp học có vẻ khác thường.

– Choáng váng khi nghe thầy Ha-men nói đây là buổi học cuối cùng: Phrăng nghe tin mà rụng rời. Khuôn mặt cậu đỏ bừng vì tức giận, rồi chuyển dần sang tái nhợt vì choáng váng. Đôi mắt đen láy ngây thơ không còn hiện lên vẻ tinh nghịch mà thay vào đó là một nỗi mất mát, một nỗi sợ mơ hồ. Đôi bàn tay nhỏ bé run run lấy sách từ trong cặp để lên bàn, lật giở từng trang thật nhẹ nhàng. Ánh mắt của Phrăng dõi theo thầy Ha-men như thể sợ thầy có thể biến mất. Lúc được gọi lên đọc bài, Phrăng lúng túng và đung đưa người trên chiếc ghế dài, lòng rầu rĩ, không dám ngẩng đầu lên vì xấu hổ. Cậu quan sát lớp học, những khuôn mặt, hành động và sự nhẫn nại của thầy Ha-men để khắc sâu hồi ức về buổi học này trước khi bị ép học tiếng Đức.  Suốt cả buổi học, Phrăng chăm chú nghe thầy giảng như nuốt lấy từng lời cho đến khi tiếng chuông cầu nguyện buổi trưa vang lên báo hiệu giờ học kết thúc.

– Tiếc nuối và ân hận vì bấy lâu nay đã bỏ phí thời gian, đã trốn học đi chơi và ngay sáng nay cậu cũng phải đấu tranh mãi mới quyết định đến trường.

→ Phrăng đã nghe và hiểu được những lời nhắc nhở tha thiết nhất của thầy Ha-men, nhận thức và tâm trạng của cậu đã có những biến đổi sâu sắc. Phrăng đã hiểu được ý nghĩa thiêng liêng của việc học tiếng Pháp và tha thiết muốn được  học tập, nhưng đã không còn cơ hội để được tiếp tục học tiếng Pháp ở trường nữa.

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đọc phần (5) của văn bản Buổi học cuối cùng, liệt kê các chi tiết miêu tả thầy Ha-men (về hành động, ngôn ngữ, ngoại hình). Các chi tiết này đã giúp tác giả khắc họa được tâm trạng gì của thầy Ha-men?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và bám sát vào các chi tiết để trả lời

Lời giải chi tiết:

Trong phần (5) có nhiều chi tiết miêu tả đặc sắc: thầy Ha-men “người tái nhợt”,  “nghẹn ngào, không nói được hết câu”, “cầm một hòn phấn và dằn mạnh hết sức, thầy cố viết thật to: NƯỚC PHÁP MUÔN NĂM!” và “đầu dựa vào tường”, “chẳng nói”, chỉ “giơ tay ra hiệu”,… Đây là những chi tiết rất cảm động về thầy Ha-men ở những giây phút cuối cùng của buổi học. Tiếng “đồng hồ nhà thờ điểm mười hai giờ” và “tiếng kèn của bọn lính Phổ đi tập về vang lên ngoài cửa sổ” như báo hiệu giờ phút kết thúc của buổi học, cũng là giờ phút chấm dứt việc dạy và học bằng tiếng Pháp ở cả vùng. Ở vào thời điểm ấy, nỗi đau đớn, sự xúc động trong lòng thầy Ha-men đã lên tới cực điểm và bộc lộ ra trong những cử chỉ, hành động khác thường. Nhưng chính vào giây phút ấy, cậu học trò Phrăng “chưa bao giờ cảm thấy thầy lớn lao đến thế”. Hành động ấy của thầy như muốn khẳng định nước Pháp không thể sụp đổ, tiếng Pháp không thể mất đi. Hành động ấy là sự thể hiện một cách sâu sắc nhất, thiêng liêng nhất tình yêu Tổ quốc thiết tha và sâu lắng của thầy Ha-men.

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Câu chuyện đã gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm như thế nào? Em rút ra được bài học gì cho bản thân sau khi học xong chuyện?

Phương pháp giải:

Nêu ý kiến cá nhân của em

Lời giải chi tiết:

Buổi học cuối cùng là một câu chuyện tự nhiên, chân thực và cảm động, chứa đựng ý nghĩa thật sâu xa. Có thể coi truyện ngắn này là bài ca về lòng yêu nước không chỉ của dân tộc Pháp mà là của chung các dân tộc trên toàn thế giới. Thông qua truyện, tác giả khẳng định rằng: muốn giữ vững được chủ quyền độc lập tự do của đất nước, trước hết mỗi người dân phải có ý thức giữ gìn và bảo vệ tài sản tinh thần vô giá mà tổ tiên, ông cha để lại: đó là ngôn ngữ, là tiếng nói thiêng liêng của dân tộc tự bao đời.

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 26, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh nào? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng) giải thích lí do vì sao em thích.

Phương pháp giải:

Đọc tác phẩm và chọn ra nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh mà em thích nhất.

Lời giải chi tiết:

Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật thầy Ha-men. Thầy chuẩn bị bài học rất chu đáo. Giáo án được viết bằng thứ mực đắt tiền; những dòng chữ nghiêng nghiêng, rõ ràng, nắn nót, kẻ tiêu đề cẩn thận nổi bật trên nền giấy trắng tinh. Thầy giảng bài bằng giọng nói dịu dàng; lời nhắc nhở của thầy cũng hết sức nhã nhặn, trong suốt buổi học người không giận dữ quát mắng học sinh một lời nào. Ngay cả với cậu bé đến muộn Phrăng, thầy cũng chỉ nhẹ nhàng mời vào lớp. Tất cả học sinh trong lớp đều thấy rằng: Chưa bao giờ thầy kiên nhẫn giảng bài như vậy. Những chi tiết này khẳng định một điều chắc chắn: Thầy là người yêu nghề dạy học, yêu tiếng mẹ đẻ, và là người yêu nước sâu sắc.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Buổi học cuối cùng